Kwetsbare albastcollectie van Kasteel van Gaasbeek geselecteerd voor Erfgoed Challenge 2025

Waardevolle bas-reliëfs uit de Lage Landen maken kans op steun voor onderzoek en restauratie via het KIK.

In het Kasteel van Gaasbeek schittert een uitzonderlijke collectie albasten bas-reliëfs, stille getuigen van meer dan 600 jaar albastkunst en vakmanschap uit de Lage Landen. Vandaag zijn deze fragiele kunstwerken dringend aan restauratie toe, want de tijd laat zijn sporen na. Hoe langer we wachten, hoe meer van hun verfijnde details onherroepelijk verloren gaan.

Daarom doet het Kasteel van Gaasbeek mee aan de Erfgoed Challenge van het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium). Met de steun van het KIK hopen we deze meesterwerken weer te laten stralen voor de generaties van vandaag én morgen. De Erfgoed Challenge winnen zou ons de middelen geven om de vijftien albasten van Gaasbeek te onderzoeken, te restaureren en opnieuw in hun volle glorie te tonen.

Het kloppende hart van het kasteel

De albasten zijn veel meer dan decoratieve reliëfs: ze maken deel uit van het hart van onze collectie. Ze getuigen van uitzonderlijk vakmanschap uit de Lage Landen én van de verzamelpassie van markiezin Marie Arconati Visconti, de laatste bewoonster van het kasteel. Voor haar waren ze een tastbare link tussen het heden en vervlogen tijden. Vandaag bouwen wij voort op diezelfde passie en zorg, om hun schoonheid en betekenis te bewaren en te delen met de generaties die volgen.

Onder de meest bijzondere stukken bevindt zich het huwelijksportret van keizer Karel V en Isabella van Portugal, gemaakt door Jan Mone in Mechelen, 1526. In dit meesterwerk reikt Isabella letterlijk haar hart aan de keizer. Een teer gebaar dat ons hart, eeuwen later, nog steeds sneller doet kloppen.

Bijzonder mooi, bijzonder kwetsbaar

Albast is een zachte, melkwitte steensoort die licht doorlaat en zo een warme gloed creëert. In de 16de eeuw was het een geliefd materiaal bij beeldhouwers die wilden spelen met zijn zachte glans en de mogelijkheid om zelfs de kleinste details tot leven te brengen. Met kleine beitels en messen kerfden ze minutieuze reliëfs in het steen en polijstten ze het met puimsteen tot het oppervlak glansde als huid.

Die eindeloze mogelijkheden maken albast zo betoverend en tegelijk bijzonder kwetsbaar. Het materiaal is zachter dan marmer, gevoelig voor krassen, vocht en stof. Na zes eeuwen heeft de tijd zijn sporen nagelaten: verkleuringen, oude lijmen, scheurtjes en slijtage verdoezelen hun oorspronkelijke pracht. Sommige figuren dragen zelfs de sporen van vroegere restauraties. Zo prijkt een lieflijk engelenhoofdje momenteel nog op een gespierd lichaam, noem het gerust plastische chirurgie avant la lettre. Hoe charmant deze vergissing ook is, de werken verdienen het om te stralen in hun oorspronkelijke glorie.

Als we hun verhalen in steen willen bewaren, moeten we nu handelen om elk detail te redden.

Detail uit Anoniem, *De aanbidding der wijzen*, Mechelen, 1642, foto Vincent Peetermans

Wat is de Erfgoed Challenge?

De Erfgoed Challenge is een initiatief van het KIK, dat elk jaar enkele waardevolle erfgoedschatten selecteert die hulp verdienen. Vervolgens is het aan elke Belg om te stemmen en zo te bepalen welk erfgoed een nieuwe kans krijgt.

De winnende projecten ontvangen de nodige steun voor restauratie en onderzoek. Zo werken we samen aan een toekomst waarin ons erfgoed blijft leven en ademen. Dankzij jouw stem komen de albasten van Gaasbeek weer tot leven en voel je de hartslag van wat was …

De Erfgoed Challenge loopt van dinsdag 21 oktober 2025 tot en met zondag 1 februari 2026. De winnaar wordt bekendgemaakt op 10 februari 2026.

Meer info over onze deelname via de website van het KIK